Η φιλόλογος του Εκπαιδευτικού Ομίλου "Πράξη και Πρόοδος", Ζαχαριουδάκη Ελένη, γράφει για την αξιολόγηση των μαθητών.
Ως εκπαιδευτικοί εργαζόμενοι στη Μέση εκπαίδευση, είτε στο δημόσιο, είτε στον ιδιωτικό τομέα, καθημερινά ερχόμαστε αντιμέτωποι με το δύσκολο έργο της αξιολόγησης των γραπτών εργασιών των μαθητών μας. Το αποκαλώ δύσκολο, καθώς οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί είναι γνωστικά καταρτισμένοι, όμως πολλές φορές λείπει αυτό που ονομάζεται : « παιδαγωγική κατάρτιση». Μπορεί να θεωρείται αυτονόητο, όμως στα περισσότερα προγράμματα σπουδών των καθηγητικών σχολών δεν υπάρχει ενημέρωση για το ρόλο και τα οφέλη μιας γραπτής εργασίας στο μαθητή, αλλά ούτε για τον τρόπο διόρθωσης και σχολιασμού της από τον καθηγητή. Μελετώντας, λοιπόν, την προσφορά των γραπτών εργασιών, διαπιστώνουμε ότι προσφέρουν εξάσκηση και μία μαθησιακή ευκαιρία στον εκπαιδευόμενο. Για πολλούς μαθητές, οι γραπτές εργασίες αποτελούν τη μεγαλύτερη πηγή εξατομικευμένης διδασκαλίας. Για παράδειγμα, τα σχόλια σε μία γραπτή εργασία βοηθούν το μαθητή να ξεπεράσει μία παρανόηση, εφόσον ο καθηγητής-σύμβουλος παρέχει μία ολοκληρωμένη εξήγηση, ώστε να καλύψει ο μαθητής το γνωστικό κενό ή/και να καταλάβει το σημείο. Ο μαθητής μπορεί στη συνέχεια να επιστρέψει σ’ αυτά τα σχόλια, ειδικά όταν αναθεωρεί την εργασία του. Ο Phil Race (1998) αναγνωρίζει ότι η μάθηση εξαρτάται από την ανατροφοδότηση ως ένα μέρος της μαθησιακής και διδακτικής διαδικασίας. Υποστηρίζει ακόμη ότι η γρήγορη και βοηθητική ανατροφοδότηση είναι εξαιρετικά ωφέλιμη για τη συνέχιση της μάθησης . Η αξιολόγηση έχει ως αποτέλεσμα τον εντοπισμό των λαθών στα οποία προβαίνουν οι εκπαιδευόμενοι. Η παροχή ανατροφοδότησης θεωρείται αναπόσπαστο μέρος της διαδικασίας της αξιολόγησης και βοηθάει τους εκπαιδευόμενους να κρίνουν το επίπεδο μάθησης, να διαπιστώσουν ενδεχόμενες παρανοήσεις και να καθορίσουν το επίπεδο επίδοσης στο οποίο στοχεύουν. Η ανατροφοδότηση για να είναι αποτελεσματική πρέπει να περιλαμβάνει δύο βασικούς τύπους πληροφορίας:(α) επιβεβαίωση (verification) της ορθότητας ή μη της απάντησης του εκπαιδευόμενου και(β) υποδείξεις/κατευθύνσεις (elaboration) προς την ορθή απάντηση. Το Ανοικτό Πανεπιστήμιο της Μ. Βρετανίας, The Open University, προτείνει τα ακόλουθα αναφορικά με την ανατροφοδότηση των γραπτών εργασιών: (α) Ξεκίνα με θετικά σχόλια στα δυνατά σημεία της γραπτής εργασίας τονίζοντάς τα και δομώντας πάνω σ’ αυτά.(β) Όπου χρειάζεται, ακολούθησε μία εποικοδομητική κριτική, δίνοντας παραδείγματα αδυναμίας και πώς να τα ξεπεράσουν.(γ) Κλείσε με μία ενθάρρυνση. Η παραπάνω στρατηγική αποκαλείται ως η προσέγγιση «σάντουιτς» και προτείνεται ως μέθοδος, όταν παρέχεται ανατροφοδότηση μέσω γραπτών εργασιών. Ωστόσο, κάποιες φορές χρειάζεται να ειπωθεί κάτι πολύ σημαντικό στον μαθητή. Τότε, είναι προτιμότερο να ξεκινήσει κανείς με το σημαντικό σημείο, παρά να ακολουθήσει την προαναφερθείσα στρατηγική. Όταν παρέχεται ανατροφοδότηση στους μαθητές, θα πρέπει να έχει κανείς στο μυαλό του ότι πρωταρχικός του ρόλος είναι να ενθαρρύνει και να εξελίξει το φοιτητή. Στόχος είναι η βελτίωση της μάθησής του. Κι αυτό δεν μπορεί να επιτευχθεί με το να του ασκείται πολύ μεγάλη πίεση. Είναι σημαντικό να δομηθεί μία σχέση ανάμεσα στον καθηγητή-σύμβουλο και το μαθητή, η οποία είναι ανοικτή κι ειλικρινής, ώστε ο μαθητής να δεχτεί και την κριτική που κάποιες φορές, ίσως γίνει επώδυνη. Στη συνέχεια, θα προσπαθήσουμε μέσα από ένα δείγμα χαρακτηριστικών σχολίων να αναγνωρίσουμε μερικές γενικές κατηγορίες που θα βελτιώσουν την κατανόησή μας ως προς το τί και το πώς μπορεί να σχολιάζει ένας Καθηγητής-Σύμβουλος μία γραπτή εργασία. Μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα σχολιασμού: (1) Πρόσεξε περισσότερο τον τρόπο που εκφράζεσαι. (2) Τι εννοείς με αυτό; Πού είναι η επεξήγηση; (3) Μπορείς να βελτιώσεις την οργάνωση της απάντησής σου. (4) Μπορείς να βελτιώσεις την απάντησή σου αφιερώνοντας περισσότερο χρόνο σε αυτό. (5) Παρακαλώ, ξαναδιάβασε το ζητούμενο. Φαίνεται ότι δεν το έχεις κατανοήσει πλήρως. (6) Διάβασε πάλι την απάντηση κι αφαίρεσε όλες τις άχρηστες λεπτομέρειες. (7) Αυτό είναι απαραίτητο σε αυτό το σημείο; (8) Δεν είναι ξεκάθαρο, δεν είναι εμπεριστατωμένο. (9) Ωραίος τίτλος! Στο εκπαιδευτικό υλικό του Ανοικτού Πανεπιστημίου Indira Gandhi επισημαίνονται 8 είδη γραπτών σχολίων: (1) Επιζήμια σχόλια Πρόκειται για σχόλια με αγενή διατύπωση που απογοητεύουν τον μαθητή και θα μπορούσαν να προκαλέσουν ακόμα και την εγκατάλειψη των σπουδών του. Για παράδειγμα: «Φριχτή γλώσσα». (2) Κενά σχόλια Σ’ αυτή την περίπτωση, ένα σχόλιο δεν είναι τίποτα άλλο παρά κενές λέξεις. Γράφονται μόνο και μόνο για να φανεί ότι κάτι γράφτηκε, ενώ στην πραγματικότητα στερούνται ουσιαστικού νοήματος και δεν έχουν καμιά απολύτως χρησιμότητα. Για παράδειγμα: «Μελετήστε ξανά το διδακτικό υλικό και προσπαθήστε να κατανοήσετε τι ζητάει το θέμα», χωρίς να επισημαίνει πού υπάρχει το σφάλμα του μαθητή και σε ποιο σημείο του γνωστικού αντικειμένου εντοπίζεται η αδυναμία του, ούτε βέβαια υποδεικνύει τι θα μπορούσε να είχε κάνει εναλλακτικά. (3) Παραπλανητικά σχόλια Πρόκειται για σχόλια παρεμφερή με τα κενά, καθώς μπορεί να οδηγήσουν το μαθητή σε άσκοπες, χρονοβόρες και περιττές ενέργειες. Για παράδειγμα: «Να συντάξεις εκ νέου ένα ερωτηματολόγιο κατά τον τρόπο που περιγράφεται στο διδακτικό υλικό». Εκ πρώτης όψεως, δείχνει να είναι μια οδηγία, η οποία όμως δεν είναι ξεκάθαρη, διότι δεν προσδιορίζει τι πρέπει να αποφύγει ο μαθητής και τι να συμπεριλάβει στο νέο ερωτηματολόγιο που καλείται να συντάξει. Πολύ πιθανόν δε, να επαναλάβει την εργασία με αμφίβολα αποτελέσματα. (4) Ασήμαντα /μηδενικά σχόλια Πρόκειται για σχόλια που δεν ρωτούν, ούτε διευκρινίζουν ή εξηγούν, ούτε διαψεύδουν ή επιβεβαιώνουν κάτι. Αυτά τα σχόλια περιλαμβάνουν όλους τους τύπους των μη-γλωσσικών συμβόλων, όπως ερωτηματικά, υπογράμμιση, παρένθεση, θαυμαστικό κλπ. Με αυτά τα σύμβολα δήθεν δηλώνεται ότι η εργασία διαβάστηκε από τον καθηγητή-σύμβουλο, εντούτοις δεν είναι βοηθητικά για το μαθητή, καθώς δεν μπορεί να τα αποκωδικοποιήσει. Τέτοια σχόλια θα μπορούσαν να γίνουν χρήσιμα, αν για κάθε μη-γλωσσικό σύμβολο δινόταν μία προκαθορισμένη γλωσσική αξία, γνωστή τόσο στον καθηγητή-σύμβουλο, όσο και στο μαθητή. (5) Αρνητικά Σχόλια Σχόλια που αναιρούν γεγονότα, έννοιες, εξηγήσεις, διευκρινίσεις, αναλύσεις σε μία γραπτή εργασία. Είναι ίσως τα πιο σημαντικά από όλα τα σχόλια που πρέπει να κάνει ένας καθηγητής-σύμβουλος. Πρόκειται ουσιαστικά για τις διορθώσεις που χρειάζεται περισσότερο ο μαθητής. Όπου απαιτείται, θα πρέπει να γίνονται αναφορές σε αριθμό μαθήματος, αριθμό σελίδας κι ενότητας, όπου ενδεχομένως υπάρχει η σωστή απάντηση. Ο καθηγητής-σύμβουλος θα πρέπει να εξηγήσει γιατί η συγκεκριμένη απάντηση είναι εσφαλμένη και μπορεί να προτείνει γραπτές απαντήσεις, διευκρινίσεις ή παραδείγματα για να ενισχύσει τη θέση του. Για παράδειγμα: «Δε δίνει μία απλή εξήγηση του πώς…». (6) Θετικά Σχόλια Επιδοκιμάζουν αυτό που έγραψε ο μαθητής. Για παράδειγμα: «Η θέση σου είναι αποδεκτή και η επεξήγηση του θέματος ικανοποιητική». Τέτοια σχόλια δείχνουν στον εκπαιδευόμενο ότι η απάντησή του είναι ολοκληρωμένη, αυθεντική ή ακόμη κι εξαιρετική. Συνεπώς, δίνεται μια επιβεβαίωση στο μαθητή και μια θετική ενίσχυση. Είναι εντυπωσιακό ότι οι περισσότεροι καθηγητές-σύμβουλοι δεν έχουν καν σκεφτεί να γράψουν τέτοια σχόλια. Ωστόσο, τέτοια σχόλια ενθαρρύνουν το μαθητή να προχωρήσει και να βελτιώσει την απόδοσή του. (7) Εποικοδομητικά Σχόλια Για παράδειγμα: «Αντί να δίνεις αρνητικές εξηγήσεις μπορείς να δίνεις θετικές εξηγήσεις» ή «Μπορούσες να συζητήσεις τα θέματα περισσότερο κι επιπλέον να έχεις μιλήσει για τα ακόλουθα θέματα: (1)…, (2)…, και ». Τέτοιου είδους σχόλια, δεν αναιρούν αυτό που έγραψε ο μαθητής, ούτε το επιδοκιμάζουν. Αντίθετα, του προτείνουν εποικοδομητικές προτάσεις ως προς το πώς θα μπορούσε να βελτιωθεί η απάντηση. Είναι εξαιρετικά βοηθητικά στην κατεύθυνση της αποτελεσματικής διδακτικής επικοινωνίας. Πρέπει να σημειωθεί ότι ένα εποικοδομητικό σχόλιο, μαζί με ένα αρνητικό ή ένα θετικό, επαυξάνει την παιδαγωγική χρησιμότητα της απαντητικής γραμμής. Τέτοια σχόλια, όπως και τα θετικά και τα αρνητικά, θα πρέπει να γράφονται στο περιθώριο, δίπλα από τις σχετικές αναφορές στο κείμενο της εργασίας. (8) Γενικά Σχόλια Έχοντας προσφέρει τα σχόλια σε σχετικά σημεία στον κύριο κορμό του κειμένου της εργασίας, ο καθηγητής-σύμβουλος θα πρέπει να ετοιμάσει ένα γενικό σχόλιο που καλύπτει το σύνολο της εργασίας, με αναφορές σε ποικίλες πλευρές της απάντησης. Τέτοια σχόλια θα πρέπει να βρίσκονται σε μία ξεχωριστή σελίδα. Μπορούν επίσης να αναφέρονται σε θέματα που δε σχετίζονται αναγκαστικά με τη θεματική ενότητα, όπως σύνταξη, ορθογραφικά λάθη κλπ. Ωστόσο, η σημαντικότερη λειτουργία των γενικών σχολίων είναι να εξηγήσει στον εκπαιδευόμενο με ποιόν τρόπο προέκυψε η βαθμολογία του. Κάθε μαθητής θέλει να ξέρει τους βαθμούς του. Άλλωστε, είναι το πρώτο πράγμα που κοιτά και μετά το λόγο πίσω από αυτό το βαθμό, είτε είναι 20, είτε είναι 10 η τελική του βαθμολογία. Για παράδειγμα: «Προσέγγισες πολύ συστηματικά τα ζητούμενα κι εφάρμοσες αποτελεσματική την χ προσέγγιση στην πράξη…». Γενικότερα, ένας καθηγητής-σύμβουλος ο οποίος επιθυμεί να έχει επικοινωνία με τους μαθητές του σε ένα προσωπικό επίπεδο, χρειάζεται να έχει επιπλέον τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: (α) Μεγάλη υπομονή, καθώς κι αίσθηση της κατάλληλης τοποθέτησης των προσωπικών σχολίων.(β) Ένα συγκεκριμένο επίπεδο γλωσσικής κουλτούρας, ώστε να καταφέρνει να διατυπώνει σχόλια, οδηγίες και υποδείξεις, αλλά ταυτόχρονα να είναι οικείος προς τον μαθητή. Για παράδειγμα: «Ναι, αυτό είναι κάτι που οι περισσότεροι μαθητές έγραψαν ως προς…” ή “Η απάντησή σου είναι εύστοχη. Στην πραγματικότητα, δε θα μπορούσα να σκεφτώ καλύτερη απάντηση». Πηγές: Σπανακά,Α. (2012). Οι γραπτές εργασίες στην εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση. Στο Α. Κόκκος & Α. Λιοναράκης (Επιμ.). Διδακτικό υλικό για την επιμόρφωση των Καθηγητών-Συμβούλων (ΣΕΠ) του ΕΑΠ. Πάτρα: ΕΑΠ. Race, P. (1998). Το εγχειρίδιο της Ανοιχτής Εκπαίδευσης, (μτφ. Ε. Ζέη). Αθήνα: Μεταίχμιο. Wion, F. (2014). Feedback on Assignments in Distance Education. In Proceedings of the 24th Annual Conference on Distance Teaching & Learning.
