Η φιλόλογος του Εκπαιδευτικού Ομίλου "Πράξη & Πρόοδος", Σαμιωτάκη Αντιγόνη, γράφει ένα άρθρο για την προφορά των αρχαίων ελληνικών. O όρος ερασμιακή χρησιμοποιείται για την ιδέα της προφοράς των αρχαίων ελληνικών με τρόπο που προσεγγίζει περισσότερο το φωνολογικό σύστημα της κλασικής περιόδου και δεν αναφέρεται συγκεκριμένα στον Έρασμο και τους οπαδούς του.
Κατά τον Μεσαίωνα, η προφορά των αρχαίων ελληνικών και των λατινικών είχε αλλάξει κατά πολύ από χώρα σε χώρα. Οι ονομαζόμενοι «ανθρωπιστές», μάθαιναν τα αρχαία ελληνικά από τους βυζαντινούς λογίους που κατέφυγαν στην Δύση πριν ή μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης, ώστε φυσικό είναι να χρησιμοποιηθεί προφορά επηρεασμένη από την πρακτική των Βυζαντινών, δηλαδή αρκετά όμοια με την νεοελληνική. Όσο οι φιλόλογοι επικοινωνούσαν μεταξύ τους, το παράδοξο αυτό δεν γινόταν εμφανές. Κατά την Αναγέννηση, τα ταξίδια και οι συναντήσεις άρχισαν να γίνονται πιο εύκολα και δεν ήταν δύσκολο λοιπόν να διαπιστωθεί το παράδοξο της χρήσης των διαφορετικών προφορών. Οι φιλόλογοι συνειδητοποίησαν πως δεν είναι δυνατό να διαθέτουν οι αρχαίες γλώσσες ποικίλες προφορές κατά την ίδια χρονική στιγμή και ακόμη δεν ήταν λογικό η αρχαία ορθογραφία να απέχει τόσο πολύ από την πραγματική προφορά, όσο η νεότερη ελληνική. Το παράδοξο της ταυτόσημης προφοράς στην εποχή αρχαίων λέξεων και φράσεων έρήμην, έροίμην, αἱρεῖ μιν, αἱροίμην, ἐρεῖ μιν, αἰροίμην, ἐρρίμμην (‘ερήμην’, ‘θα ρωτούσα’, ‘θα τον πιάσει’, ‘θα διάλεγα’, ‘θα το πει’, ‘θα σήκωνα’, ‘΄εχει ριχτεί’) είχε επισημανθεί ήδη νωρίτερα από το 1300. Αν κάποιος προφέρει αυτές τις λέξεις με τον τρόπο που διαβάζονται τα αρχαία ελληνικά στην Ελλάδα σήμερα, δεν θα μπορέσει να διακρίνει την μία λέξη από την άλλη. Αν τα ομόηχα ήταν τόσα πολλά, όπως θα αφήσει να εννοηθεί το παραπάνω παράδειγμα των 7 ομόηχων λέξεων, τότε αρχίζει κανείς να απορεί πως μπορούσαν οι ομιλητές μιας τέτοιας γλώσσας να συνεννοηθούν μεταξύ τους. Η πλησιέστερη σχετική μελέτη με συστηματική επεξεργασία και των παλαιότερων ιδεών δημοσιεύτηκε από τον Έρασμο το 1528: De recta latini graecique sermonis pronuntiatione Des. Erasmi Roterdami dialogus (Διάλογος του Des(iderii) Εράσμου από το Ρότερνταμ σχετικά με την σωστή προφορά της λατινικής και της ελληνικής ομιλίας. Ο Desiderius Erasmus Roterodamus, (28 Οκτωβρίου 1466 – 12 Ιουλίου 1536), γνωστός ως Έρασμος του Ρότερνταμ ή απλώς ως Έρασμος, ήταν Ολλανδός ανθρωπιστής και θεολόγος. Ο ρόλος του Ολλανδού λογίου Εράσμου, ο οποίος πρότεινε έναν τύπο προφοράς της αρχαίας ελληνικής και της λατινικής που έγινε ευρύτερα γνωστός στην Ευρώπη ως ερασμική ή ερασμιακή προφορά, υπήρξε καθοριστικός, ώστε να επικρατήσει βαθμηδόν η επανασυντεθειμένη αρχαία προφορά, η οποία διδάσκεται μετά τον 16ο αιώνα στα πανεπιστήμια σε όλο τον κόσμο. Χωρίς να αναφερθούν φιλολογικές προσεγγίσεις και λεπτομέρειες παρακάτω συνοψίζονται οι κυριότερες προτάσεις του Έρασμου όσον αφορά την προφορά των αρχαίων ελληνικών: 1. Οι δίφθογγοι να προφέρονται σαν δύο και όχι σαν ένας φθόγγος π.χ. το –οι να προφέρεται σαν -όι και όχι σαν –ι (κοϊνός αντί για κοινός), το -ου σαν όι (οϊσία αντί ουσία) κλπ. 2. Τα διπλά φωνήεντα (μακρόχρονα) η, ω να προφέρονται όχι σαν -ι και -ο αλλά σαν διπλά, δηλαδή -εε και –οο αντιστοίχως (πχ έεττα αντί ήττα και νοόον αντί νοών κλπ) 3. Τα σύμφωνα β, γ, δ και θ να προφέρονται σαν μπ, γκ, ντ και τ (π.χ. αντί για βήμα μπέεμα, αντί για γέρων γκέροον, αντί για δούλος ντόιλος και αντί για θέμα τέμα κλπ). Κατά πολλούς, η πρόταση του Έρασμου θεωρείται μία «επιστημονική αυθαιρεσία». Βασική αιτία, η ομοιότητα της προφοράς αυτής με την προφορά των λατινογενών γλωσσών. Το αγγλικό αλφάβητο λόγου χάριν δεν περιέχει τα σύμφωνα βήτα, γάμμα, δέλτα, θήτα και ψι καθώς και τα φωνήεντα ήττα, ύψιλον και ωμέγα. Στη θέση μερικών είναι τα b, g, d (με προφορά όπως ακριβώς τα ερασμιακά) ενώ αντί αυτών χρησιμοποιεί διφθόγγους (th=δ ή θ, ps=ψ και το i για όλα τα –ι). Τέλος, αυτό που ίσως χρειαστεί να υπενθυμίσουμε είναι την μεγάλη δυναμικότητα της γλώσσας. Η γλώσσα αποτελεί ένα προϊόν εξέλιξης και σίγουρα τα αρχαία ελληνικά διαφέρουν σημαντικά και από την νεοελληνική προφορά που χρησιμοποιούμε εμείς και ίσως και από τον τρόπο που πρότεινε ο Έρασμος. [Δείγμα της ερασμιακής προφοράς] Βιβλιογραφία: V. Fromkin, R. Rodman, N. Hyams, ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ, Εκδόσεις Πατάκης, Αθήνα, 2010. Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας [Συνέκδοση με το Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών / Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη], ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ: ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΕΩΣ ΤΗΝ ΥΣΤΕΡΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ, Θεσσαλονίκη 2001. Δικτυογραφία: https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CF%81%CE%BF%CF%86%CE%BF%CF%81%CE%AC_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%BA%CE%BB%CE%B1%CF%83%CE%B9%CE%BA%CE%AE%CF%82_%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B1%CE%AF%CE%B1%CF%82_%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE%CF%82_%CE%B3%CE%BB%CF%8E%CF%83%CF%83%CE%B1%CF%82
