Η βιολόγος του Εκπαιδευτικού Ομίλου "Πράξη & Πρόοδος", Δρ. Τρουλλινάκη Κωστούλα, παραθέτει ένα κείμενο για τον πασίγνωστο θεσμό των βραβείων Νόμπελ.

Το Βραβείο Νόμπελ είναι ένα διεθνές βραβείο που απονέμεται σε ανθρώπους που έχουν να επιδείξουν εξαίρετα πολιτισμικά ή επιστημονικά επιτεύγματα. Θεωρείται ευρέως ως το πιο διάσημο βραβείο διαθέσιμο στους τομείς της Λογοτεχνίας, της Ειρήνης, της Ιατρικής, της Χημείας, της Φυσικής και των Οικονομικών. Το Βραβείο Νόμπελ μπορεί να είναι ατομικό ή να μοιράζεται μεταξύ δύο ή και τριών ατόμων, τα οποία όμως πρέπει να βρίσκονται εν ζωή.

Τα εν λόγω βραβεία καθιερώθηκαν το 1895 από την διαθήκη του Σουηδού εφευρέτη Άλφρεντ Νόμπελ. Πέντε χρόνια μετά (1900), ιδρύθηκε το Ίδρυμα Νόμπελ που είχε σαν σκοπό την διαχείριση των οικονομικών και διοικητικών θεμάτων που αφορούν τα βραβεία, αλλά όχι και την επιλογή των υποψηφίων. Τα πρώτα βραβεία Νόμπελ απονεμήθηκαν το 1901, μετά από την απόφαση των σχετικών επιτροπών (Nobel Committees). Ο Wilhelm Röntgen ήταν ο πρώτος φυσικός που τιμήθηκε με το Νόμπελ Φυσικής για την ανακάλυψη των ακτίνων Χ. Ο Jacobus van't Hoff δέχτηκε το Νόμπελ Χημείας για την συνεισφορά του στη χημική θερμοδυναμική. Ο Γάλλος Sully Prudhomme απέσπασε το πρώτο Νόμπελ Λογοτεχνίας. Ο Ελβετός Jean Henri Dunant μοιράστηκε το Νόμπελ Ειρήνης μαζί με τον Γάλλο Ειρηνιστή Frédéric Passy. Ο Dunant βραβεύτηκε για τον ρόλο που έπαιξε στην ίδρυση του Ερυθρού Σταυρού και ο Passy για την ίδρυση του συνδέσμου της ειρήνης (Peace League) και τη συμμετοχή του με τον Dunant στη Συμμαχία της Τάξης και του Πολιτισμού.

Οι υποψηφιότητες για τα βραβεία Νόμπελ μπορούν να προταθούν από μια ευρεία ομάδα ειδικών, όπως προηγούμενους βραβευθέντες, πανεπιστημιακούς ορισμένων ειδικοτήτων, μέλη εθνικών συνελεύσεων και κοινοβουλίων, διεθνείς δικαστές και ειδικούς σύμβουλους της επιτροπής βράβευσης. Κάθε χρόνο, συνήθως τέλος Σεπτεμβρίου, η επιτροπή στέλνει εμπιστευτικές επιστολές σε περίπου 3.000 άτομα-επιλεγμένους καθηγητές Πανεπιστημίων ανά τον κόσμο. Τον Φεβρουάριο, η επιτροπή επιλέγει περίπου 300 υποψηφιότητες και διατηρεί μυστικές τις προτάσεις, ζητώντας το ίδιο και από εκείνους που τις υπέβαλλαν. Στη συνέχεια, ετοιμάζει μια αναφορά για καθεμία που περιλαμβάνει την άποψη των ειδικών κάθε τομέα. Οι αναφορές κατατίθενται στα Ινστιτούτα που απονέμουν τα βραβεία και είναι υπεύθυνα για την επιλογή των τελικών ονομάτων. Για τα Βραβεία Νόμπελ Φυσικής, Χημείας και Οικονομικών Επιστημών είναι υπεύθυνη η Σουηδική Βασιλική Ακαδημία των Επιστημών. Για το Νόμπελ Φυσιολογίας-Ιατρικής αποφασίζει η Συνέλευση Νόμπελ στο Ινστιτούτο Καρολίνσκα και για το Νόμπελ Λογοτεχνίας η Σουηδική Ακαδημία. Όσον αφορά το Νόμπελ Ειρήνης, ο αποδέκτης του επιλέγεται από την Νορβηγική Επιτροπή Νόμπελ. Τα Ινστιτούτα συνεδριάζουν και αποφασίζουν με βάση την πλειοψηφία. Για κάθε βραβείο μπορούν να επιλεγούν το μέγιστο τρία άτομα και δυο διαφορετικές εργασίες-επιτεύγματα.

Η βράβευση γίνεται κάθε χρόνο στις 10 Νοεμβρίου, επέτειο του θανάτου του Νόμπελ, σε ειδική τελετή στην Στοκχόλμη –εκτός από το Νόμπελ Ειρήνης που απονέμεται στο Όσλο της Νορβηγίας. Ο αποδέκτης κάθε βραβείου λαμβάνει ένα χρυσό μετάλλιο, ένα αναμνηστικό δίπλωμα και ένα χρηματικό ποσό που αποφασίζει η Επιτροπή των Νόμπελ. Από το 2012, κάθε βραβείο είναι ύψους 8 εκατ SEK (~930.000ευρώ). Κάθε Νομπελίστας υποχρεούται να δώσει μια ομιλία ανοικτή στο ευρύ κοινό.

Μέχρι σήμερα υπάρχουν τέσσερα άτομα που έχουν τιμηθεί από δυο φορές με Βραβείο Νόμπελ. Αυτοί είναι οι Marie Curie (ένα Νόμπελ Φυσικής για την δουλειά της με την ραδιενέργεια και ένα Νόμπελ Χημείας για την απομόνωση του στοιχείου ράδιο), ο Linus Pauling (ένα Νόμπελ Χημείας για την έρευνα του σχετικά με τους χημικούς δεσμούς και την εφαρμογή τους στη δομή πολύπλοκων ουσιών και ένα Νόμπελ Ειρήνης για τον ακτιβισμό ενάντια των πυρηνικών όπλων), ο John Bardeen (δυο Νόμπελ Φυσικής για την εφεύρεση του τρανζίστορ και την θεωρία της υπεραγωγιμότητας) και ο Frederik Sanger (δυο Νόμπελ Χημείας για τον καθορισμό της δομής της ινσουλίνης και την ανακάλυψη της μεθόδου για τον καθορισμό των αλληλουχιών DNA).

Ανάμεσα στους πιο διάσημους βραβευθέντες με Βραβείο Νόμπελ είναι οι Albert Einstein (Νόμπελ Φυσικής 1921 για την ανακάλυψη της αιτίας της φωτοηλεκτρικής επίδρασης), ο , Alexander Fleming (Νόμπελ Φυσιολογίας-Ιατρικής 1945 μαζί με τους Chain kai Florey για την ανακάλυψη της πενικιλίνης, του πρώτου αντιβιοτικού), οι Watson, Crick & Wilkins (Νόμπελ Φυσιολογίας-Ιατρικής 1962 για την ανακάλυψη της δομής του DNA στο χώρο (μοντέλο διπλής έλικας)) και η Μητέρα Τερέζα (Νόμπελ Ειρήνης 1979 για το φιλανθρωπικό της έργο στην Καλκούτα προς φτωχούς, άρρωστους, ορφανά και μελλοθάνατους). Ως Έλληνες έχουμε την τιμή να υπερηφανευόμαστε για δυο Νομπελίστες, τον Γιώργο Σεφέρη και τον Οδυσσέα Ελύτη. Ο Γιώργος Σεφέρης είναι ο πρώτος Έλληνας που τιμήθηκε με το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας, το 1963, ενώ ο Οδυσσέας Ελύτης (Κρητικής καταγωγής) τιμήθηκε με το ίδιο Βραβείο μερικά χρόνια αργότερα (1979). Η νεαρότερη όλων των βραβευθέντων μέχρι τώρα είναι μια έφηβη 17 ετών, η Malala Yousafzai που μοιράστηκε το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης με τον Kailash Satyarthi μόλις πριν δυο χρόνια (2014) για τον αγώνα τους ενάντια στην καταπίεση των παιδιών και των νέων και το δικαίωμα όλων των παιδιών στην εκπαίδευση.

Πηγή:

http://www.nobelprize.org/