Στο κείμενό της, η Φιλόλογος του Εκπαιδευτικού Ομίλου "Πράξη και Πρόοδος" , Χαρούλα Φανουράκη, σχολιάζει την σταδιακή μείωση των ωρών διδασκαλίας του μαθήματος των αρχαίων ελληνικών από τη σχολική πραγματικότητα.
Τα αρχαία ελληνικά θα είναι, όπως όλα δείχνουν, το πρώτο θύμα των νέων αλλαγών για το Γυμνάσιο, που θα εφαρμόσει το Υπουργείο Παιδείας από τον επόμενο Σεπτέμβρη. Είχαμε, άλλωστε, διαπιστώσει όλοι οι εμπλεκόμενοι στην εκπαίδευση, πριν από έναν ακριβώς χρόνο, την τεράστια ανακούφιση των μαθητών της Γ’ Λυκείου, όταν πληροφορήθηκαν ότι ο «Επιτάφιος του Περικλή» δε θα ήταν παρά μια κακή ανάμνηση για το πρόγραμμα των μαθημάτων Γενικής Παιδείας. Αν παραδεχτούμε ότι αυτή η αντίδραση δηλώνει μια απέχθεια για το μάθημα των αρχαίων ελληνικών, που εκφράζεται από τη συντριπτική πλειοψηφία των μαθητών-και η εμπειρία μας επιβάλλει, νομίζω, αυτή την παραδοχή- μπορούμε να φανταστούμε τις ελπίδες που γέννησε στη μαθητική κοινότητα της χώρας η πρόταση των 56 πανεπιστημιακών για κατάργηση της διδασκαλίας των αρχαίων ελληνικών. Τελικά σε τι χρησιμεύουν τα αρχαία ελληνικά; Ένα ερώτημα τόσο κοινότοπο για όποιον πέρασε απ’ τα ελληνικά θρανία ήδη από τον προηγούμενο αιώνα, ώστε το διατυπώνει και η Αλίκη Βουγιουκλάκη ως Λίζα Πετροβασίλη σε ασπρόμαυρη ταινία του ’60! Την απάντηση που ,αναμφίβολα, δεν μπορεί να είναι ούτε εύκολη, ούτε απόλυτα διατυπωμένη , τη δίνει μια έρευνα που έγινε στην Αγγλία (!) και απέδειξε ότι οι μαθητές του δημοτικού που είχαν διδαχτεί αρχαία ελληνικά παρουσίαζαν καλύτερες επιδόσεις στα μαθήματα της Γλώσσας αλλά και των Μαθηματικών. Αυτός, μάλλον, ήταν και ένας απ’ τους λόγους που το υπουργείο παιδείας της Μ. Βρετανίας αποφάσισε να συμπεριλάβει από το 2014 τα αρχαία ελληνικά στις ξένες γλώσσες που θα διδάσκονταν στα δημοτικά σχολεία της χώρας. Θα πρέπει, τελικά, η γνώση που παρέχεται στους νέους σήμερα να είναι χρησιμοθηρική και να στοχεύει αποκλειστικά στην εξυπηρέτηση πρακτικών ή επαγγελματικών αναγκών πράγμα που καθιστά τα αρχαία ελληνικά άχρηστη γνώση; Είναι «νεκρή» γλώσσα ή μπορεί η διδασκαλία τους να συμβάλει στην καλύτερη κατανόηση της νέας ελληνικής και στη βελτίωση της εκφραστικής ικανότητας των μαθητών; Είναι σε θέση να τους φέρει σ’ επαφή με το πολιτισμικό τους παρελθόν και να τους βοηθήσει να διαμορφώσουν την εθνική τους ταυτότητα, ιδιαίτερα μέσα στις σύγχρονες συνθήκες ηθικοπνευματικής σύγχυσης μιας ισοπεδωτικής παγκοσμιοποίησης; Νομίζω ότι όλα αυτά τα ερωτήματα δε θα πρέπει να απαντηθούν επιπόλαια, ούτε χωρίς εκτενή συζήτηση, αλλά με επιχειρήματα βασισμένα σε επιστημονικές και παιδαγωγικές αρχές και πάντως απαλλαγμένα από πολιτικά ελατήρια. Είναι άποψή μου, όμως, -και ο καθένας είναι ελεύθερος να διαφωνήσει- ότι μόνο η διδασκαλία των αρχαίων από το πρωτότυπο και όχι από μετάφραση μπορεί να εξασφαλίσει στο μαθητή το γνήσιο βίωμα του ιστορικού του παρελθόντος, την κατάκτηση της εθνικής του αυτογνωσίας. Γιατί να στερηθεί ένας νέος άνθρωπος την επαφή με το μεγαλειώδες κείμενο της Αντιγόνης του Σοφοκλή, όπου στην εποχή του πιο ανελέητου ατομικισμού θα ανακαλύψει ότι υπάρχουν αξίες ηθικές για τις οποίες αξίζει κάποιος να θυσιαστεί; Γιατί να μην μπορεί μέσα στην κατάνυξη της Μ. Παρασκευής να κατανοήσει το θρήνο της Παναγίας για το γιο της, ένα θρήνο που ίσως , χαραγμένο βαθιά στη μνήμη του, προσπάθησε στο μακρινό Τολέδο να αποτυπώσει ο Θεοτοκόπουλος στο πρόσωπο της Θεοτόκου στην περίφημη Πιετά; Αν ο ελληνικός πολιτισμός είναι ενιαίος μέσα στην απροσμέτρητη ποικιλία του, τότε η γνώση των αρχαίων ελληνικών θα ήταν ίσως το κλειδί για την ουσιαστική γνωριμία μας μαζί του. Το ν’ αγαπάς και να αναγνωρίζεις την αξία της αρχαιοελληνικής γραμματείας, δε σημαίνει καθόλου λατρεία για τους τύπους ή προγονολατρική προσέγγιση της νεοελληνικής πραγματικότητας. Τρανό παράδειγμα ο Ι.Θ. Κακριδής, που υπηρέτησε όσο λίγοι την κλασική παιδεία, ήταν όμως πρόθυμος να υποστεί ποινική δίωξη για την υποστήριξή του στη γλωσσική μεταρρύθμιση, στη δημοτική και στο μονοτονικό. Μήπως, λοιπόν, εμποδίζοντας τους νέους να ανακαλύψουν τις αιώνιες και πανανθρώπινες αξίες που κρύβονται πίσω απ’ αυτές τις περίεργες λέξεις με περισπωμένες και δασείες, δίνουμε τη δυνατότητα σ’ αυτούς που, κραδαίνοντας τσεκούρια και πυρσούς, προτάσσουν την ελληνική «καθαρότητα» ως βασική προϋπόθεση της διατήρησης (ή επιβολής) της ανωτερότητας του ελληνισμού; Ενός ελληνισμού που τον αντιλαμβάνονται απογυμνωμένο από κάθε ίχνος πολιτισμού – προΪόντος της «πόλεως», δηλαδή μιας κοινωνιοκεντρικής νοηματοδότησης της ζωής, όπως λέει ο Χρ. Γιανναράς- έρμαιο σε κάθε λογής πατριδοκάπηλους και τις ιδεολογικές τους αγκυλώσεις. Το ζητούμενο , επομένως, ενός δημοσίου διαλόγου δε θα πρέπει να είναι η κατάργηση ή όχι (ακόμη και ως επιλογή) των αρχαίων ελληνικών στο σχολείο αλλά το πώς θα βοηθήσουμε τα παιδιά μας να κατακτήσουν αυτή την πολύτιμη γνώση, ως το αντίβαρο στις καταστροφικές για την ψυχή τους επιπτώσεις που έχει ο υλισμός και η αποπνευματοποίηση μιας εποχής που φαίνεται να παράγει μόνο σκοτάδι.
